یادداشت‌های یک طلبه

10:22:36 (م 1226 ق) بى‌نظیرترین شرح «قواعد الأحکام» تألیف علامۀ حلى (م 726 ق) (قده) است و و حدود سى سال (1226- 1197) تألیف آن طول کشیده است.

از ویژگى‌هاى بسیار مهم کتاب، استقراء تام در اقوال و نظریات فقها و مراجعۀ مستقیم به کتاب‌هاى آنان مى‌باشد. در این کتاب تمام اقوال و نظریات فقهاى عظام، اجماع اصحاب و حتى موارد مشهورترین آنان با دقتى کم‌نظیر و روشى بدیع گردآورى شده است. مؤلف داراى کتابخانۀ‌اى بوده است که تمام کتاب‌هاى فقهى مورد نیازش در اختیار او بوده است و بنابراین به کمتر کتابى به صورت نقل قول اشاره دارد.( أعیان الشیعة ج 4/ 293).

از دیگر ویژگى‌هاى کتاب احترام مؤلف به اساتید بزرگوارش مى‌باشد. صاحب أعیان الشیعة در این رابطه مى‌گوید:

أما تعظیمه لأهل العلم و لا سیما مشایخه فلم یعهد مثله من غیره قدیما و حدیثا کما یظهر من دیباجات کتبه و قال بعض العلماء ما رأیت مصنفا کصاحب مفتاح الکرامة فإنه و إن نسب جمیع ما حققه من مصنفاته إلى مشایخه هضما لنفسه و قال فی خطبة بعض مصنفاته: ما کان فیها من تحقیق سمین فهو للأستاد و ما کان فیه من غش فهو لی، و هذا ما رأیته من غیر المصنفین. (أعیان الشیعة ج 4/ 290 و 291).

مؤلف در نگارش این کتاب به تلاشى شبانه روزى دست زده است بطورى که بسیارى از کتاب‌ها را در نیمه‌هاى شب یا نزدیک فجر به پایان رسانیده است. به عنوان مثال کتاب طهارت را در ربع آخر شب و کتاب دین را ساعتى قبل از اذان صبح، جلد هفتم( احیاء موات و توابع آن) را بعد از نیمه‌شب نهم ماه مبارک رمضان، کتاب شفعه و اقرار را در شب‌هاى قدر و شب عید فطر به پایان رسانیده است. حتى در ماه مبارک رمضان و شب‌هاى قدر به تألیف کتاب اقدام نموده بطورى که 8 تا 10 جزء از کتاب اقرار را در ماه مبارک رمضان به پایان رسانیده است. در این رابطه نیز شعرى به این مضمون سروده است:

اتعبت نفسی بهذا الشرح مجتهداً

ما صدّنی عنه شی‌ء قلّ أو أکثراً

کل النهار و کل اللیل فی شغل

فلا أبالی أطال اللیل أم فطراً

( أعیان الشیعة ج 4/ 294)

مؤلف در سال‌هاى 1221 ق تا 1226 ق در حالى که شهر نجف اشرف و کربلاى معلا و حلّه به محاصره وهابى‌ها و آل سعود درآمده بود، به تألیف جلدهاى ششم و هفتم و هشتم مفتاح الکرامة پرداخته است در واقع اواخر این کتاب‌ها تاریخچه‌اى از زمان و رویدادهاى آن را در بردارد و اوضاع آن زمان در آنها حکایت شده است. مؤلف در این قسمت‌هاى کتاب از قتل مردان و کودکان و گرفتن اموال و تسلط بر شهر مکه و مدینۀ منوره و تخریب قبرستان بقیع و حمله به نجف اشرف و تعطیلى سه سالۀ زیارت مکۀ منوره و بسته شدن راه‌ها و قتل عام زائرین امام حسین( ع) و به آتش کشیده شدن مزارع خبر داده است.

به نقل از نرم افزار «جامع فقه اهل بیت علیهم السلام 2»، مرکز تحقیقات کامپیوترى علوم اسلامى‌ (نور)